Instytut Książki

Dziś w Pałacu Krasińskich w Warszawie odbyła się uroczysta gala kolejnej, dziewiątej odsłony Rankingu Bibliotek. Przedstawiciele samorządów i bibliotek z pierwszej dziesiątki Rankingu oraz liderzy każdego z województw odebrali pamiątkowe dyplomy z rąk organizatorów – prof. Krzysztofa Koehlera, wicedyrektora Instytutu Książki, dyrektora Departamentu Mecenatu Państwa MKiDN Mateusza Adamkowskiego i Marcina Piaseckiego, redaktora zarządzającego „Rzeczpospolitej”. Na pozycję lidera z drugiego miejsca przed rokiem awansowała biblioteka w Barcinie. Tuż za nią uplasował się zeszłoroczny triumfator, Sianów, który od lat utrzymuje się w ścisłej czołówce. Trzecie miejsce przypadło Bibliotece Publicznej Gminy Łomża z siedzibą w Podgórzu.

Zobacz też: Ranking Bibliotek - dodatek specjalny w dzisiejszej "Rzeczpospolitej"

Od 2011 roku Instytut Książki i dziennik „Rzeczpospolita” nagradzają samorządy za ich zaangażowanie w rozwój i dobre zarządzanie bibliotekami publicznymi. Organizatorom przyświeca idea, aby poprzez dobrze działającą bibliotekę, wszyscy mieszkańcy otrzymali łatwy i całkowicie bezpłatny dostęp do literatury, a więc wiedzy, nowych mediów i szeroko rozumianej kultury.

W tym roku biblioteki rywalizowały bardzo zacięcie. Zwyciężyła, podobnie jak przed dwoma laty, Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Barcin, zaś zeszłoroczny triumfator – Biblioteka Publiczna Gminy i Miasta Sianów – znalazł się na drugim miejscu. Na trzecim miejscu uplasowała się Miejska Biblioteka Publiczna w Łomży. Najbardziej imponujący awans odnotował biblioteka w Serokomli: z 251 miejsca wspięła się na 40.

– W imieniu Instytutu Książki i swoim własnym chciałem państwu podziękować za to, co robicie w bibliotekach w Polsce. Dla mnie jako wieloletniego, namolnego uczestnika życia bibliotecznego to okazja, by podziękować za ten fundamentalny wysiłek. – powiedział wicedyrektor Instytutu Książki, prof. Krzysztof Koehler. – Biblioteka to absolutne jądro kultury, w której jesteśmy. Jest miejscem, gdzie zachowuje, konserwuje się pewną tożsamość, a z drugiej strony otwiera się drzwi.

Prof. Koehler podziękował bibliotekom także za udział w projekcie „Mała książka – wielki człowiek” oraz samorządowcom za pomoc w realizacji programu „Infrastruktura Bibliotek”.

Po nim głos zabrał redaktor zarządzający „Rzeczpospolitej” Marcin Piasecki, który przybliżył garść statystyk dotyczących Rankingu i użytkowników bibliotek. Następnie zaś dyrektor Biblioteki Narodowej Tomasz Makowski podkreślił, że funkcją bibliotek nie jest bycie centrum kultury, lecz „dostęp do wiedzy i piękna” dla wszystkich za darmo. Dyrektor Makowski podkreślił, że dziś najważniejszym zadaniem bibliotek jest nauczenie tego, by kojarzyć czytanie z dorosłością.

– Po raz czwarty jesteśmy pierwszą biblioteką w Rankingu. To zasługa moich pracowników, zasługa samorządu, ale przede wszystkim zasługa czytelników – powiedziała Grażyna Szafraniak, dyrektorka Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Barcin, triumfatora rankingu.

Jak wyłoniliśmy zwycięskie biblioteki? Wysłaliśmy ponad 2300 ankiet do wszystkich gmin wiejskich i miejsko-wiejskich oraz miast (z wykluczeniem miast na prawach powiatu). Uzyskaliśmy 760 odpowiedzi. Ankieta zawierała 26 pytań. Ocenialiśmy między innymi powierzchnię biblioteki i filii w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, oraz średnie zatrudnienie w placówce. Uwzględniliśmy też liczbę godzin otwarcia biblioteki, wielkość księgozbioru w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, wielkość księgozbioru nabytego w ciągu dziesięciu lat, jako procent całego zbioru, i zakupione nowe książki zakupione. Przyznawaliśmy punkty m.in. za dostępne dla czytelników tytuły prasowe, dostęp do nowych mediów oraz udogodnienia dla osób niepełnosprawnych. Punkty można było uzyskać za działające przy bibliotece kółka czytelnicze, artystyczne czy literackie. 

W ankiecie pytaliśmy także o: alternatywne form wypożyczania książek, udostępniania przez biblioteki ebooków, udział biblioteki w wydarzeniach ogólnopolskich promujących czytelnictwo, oraz o nagrody wyróżnienia branżowe, jakie otrzymała biblioteka w 2018 r.

Opracowując ranking, oprócz uzyskanych odpowiedzi na ankietę wykorzystaliśmy dane z Głównego Urzędu Statystycznego o liczbie czytelników w bibliotece na 1000 mieszkańców oraz liczbie wypożyczonych książek przez jednego czytelnika w 2018 roku.

Aż 71 proc. bibliotek biorących udział w naszym zestawieniu posiada filie. Ponad 55 proc. placówek jest przystosowanych dla osób niepełnosprawnych, przeważnie są to nowe biblioteki lub powstające filie. W ponad 63 proc. placówek znajdują się zbiory dla osób niewidzących lub słabowidzących np. książki z dużą czcionką czy mówione. Niemal we wszystkich bibliotekach można skorzystać z Internetu, a w ponad 77 proc. także z WI-FI. 80 proc. bibliotek deklaruje, że ma swoją stronę internetową.

Prawie  82 proc. bibliotek deklaruje posiadanie katalogu internetowego. 100 procent księgozbioru dostępnego on-line posiada już 46 proc. wziętych pod uwagę bibliotek. Średnio dostępne w Internecie jest ponad 72 proc. księgozbioru. W 70 proc. bibliotekach można wypożyczyć książkę na telefon, ale tylko 21 proc. bibliotek dowozi książki do domu.

Biblioteki to nie tylko wypożyczalnie książek, prawie 57 proc. z nich działaj  kluby i koła czytelnicze. Prawie 44 proc. bibliotek organizuje  inne koła np. teatralne, muzyczne, filmowe.

Biblioteki chętnie współpracują z różnymi organizacjami pozarządowymi, aktywną współpracę deklaruje ponad 80 proc. z nich. Równie często włączają się w wydarzenia promujące czytelnictwo (88 proc.).

Średni tygodniowy czas otwarcia biblioteki głównej wynosi 43,4 godziny, filie są otwarte 24 godziny w tygodniu. W bibliotece głównej  na stanowisku bibliotekarskim w przeliczeniu na etaty pracuje 3,3 osoby. Aż 50 proc. bibliotek deklaruje, że można odwiedzić je w sobotę, a tylko 1 proc. otwartych jest w niedziele.

Średnia powierzchnia biblioteki wynosi ponad 284 mkw. A filii około 75 mkw. Średnio na każde 1000 mieszkańców 137 jest czytelnikami biblioteki. Jedna osoba średnio wypożycza 18 książek rocznie. Średni księgozbiór biblioteki to ponad 42 tys. książek. Ponad 32 proc. to książki nabyte po 2008 roku. W 2018 roku średnio do jednej biblioteki trafiło prawie 1337 nowych książek.

W większości bibliotek dotacje w 2018 roku pozostały na takim samym poziomie jak w 2017 roku. Średnia dotacja dla biblioteki stanowi 0,9 proc. budżetu gminny.

***

Więcej na ten temat będzie można przeczytać w jutrzejszej „Rzeczpospolitej”, w której ukaże się specjalny dodatek poświęcony Rankingowi Bibliotek 2019.